In zijn boek “Twintigduizend mijlen onder zee” uit 1870 beschrijft de Franse sciencefiction schrijver Jules Verne (8 februari 1828 – 24 maart 1905) hoe de marine professor Pierre Arronax en kapitein Nemo van de futuristische duikboot Nautilus, onder andere de verzonken stad Atlantis ontdekken. Nu heeft Verne in zijn boeken gebeurtenissen beschreven welke later min of meer zijn uitgekomen. Echter: tot op heden is de legendarische stad nog niet gevonden. In deze column over onderwater archeologie: een expeditie in de Argolische Golf en het openstellen van twee archeologische onderwater sites.
Duiken is nog altijd niet geheel risicoloos. Persoonlijk houd ik het dan ook liever bij snorkelen dicht langs de kust. Gelukkig zijn er mensen die beschikken over meer moed dan ik want we kunnen immers niet zonder duikers: denkt u hierbij onder andere aan de offshore industrie en bij de brandweer. Het duikerspak zoals we dat vandaag de dag kennen bestaat eigenlijk nog niet zo lang. Vanaf het einde van de negentiende eeuw trok men koperen schoenen en een rubberpak aan dat werd verzwaard met lood. Men droeg een koperen helm die voorzien was van kijkvensters. Op de duikhelm werd een slang aangesloten voor de zuurstof voorziening. Deze slang werd uit veiligheidsoverwegingen nog eens om het middel geslagen zodat de duiker hem niet per ongeluk los kon trekken en vervolgens werd de slang aangesloten op een luchtcompressiepomp aan boord van het schip. Om weer aan boord te kunnen komen werd de duiker van de zeebodem opgetakeld. U kunt zich voorstellen dat duiken in die dagen een hachelijke onderneming was en dat het zware duikerspak een belemmering was in de bewegingsvrijheid van de duiker. Pas in 1943 ontwikkelde Jacques – Yves Cousteau in samenwerking met Emile Gagnan het duikerspak bestaande uit een beademingsapparaat verbonden met een zuurstofcilinder op de rug.
Openstelling archeologische onderwater sites:
Griekenland is eigenlijk één grote archeologische vindplaats, niet in de laatste plaats de Griekse wateren. Bij het drukke handelsverkeer tussen de eilanden en de omliggende kusten zijn in de loop der tijden vele schepen met hun kostbare ladingen door stormen of ander onheil verloren gegaan. Het is niet toegestaan om naar de onderwater sites duiken, bevreesd als men is dat waardevolle voorwerpen uit het land verdwijnen. Echter: voor twee sites komt daar deze zomer (2014) verandering in: rondom het onbewoonde eilandje Sapienza, dat gelegen is voor de kust van Methoni (Messinia, Peloponessos) kan men duiken naar scheepswrakken uit de Romeinse en Byzantijnse tijd. De wrakken hebben nog altijd (een deel van) de lading aan boord.
Iets noordelijker werd in de baai van Navarino in 1827 een beslissende zeeslag tijdens de onafhankelijkheidsstrijd tegen de bezettende Ottomanen uitgevochten. De Grieken hadden zich reeds in 1821 onafhankelijk verklaard, maar dat werd noch door de Sultan, noch door de grootmachten erkend. In 1827 veranderen echter de laatst genoemden van mening en schieten de Grieken te hulp. Bij deze zeeslag werd driekwart van de Ottomaanse vloot tot zinken gebracht. Deze nederlaag leidde uiteindelijk tot het verdrijven van de Ottomanen uit Griekenland. Vanaf deze zomer mag ook hier naar de negentiende eeuwse wrakken gedoken worden.
Het mag voor zich spreken dat met het openstellen van de onderwater sites de Griekse overheid voorziet in een nieuwe toeristische trekpleister. Uiteraard blijft het meenemen van vondsten ten strengste verboden en blijven de andere sites gesloten. Naast het duiken naar de wrakken kan men overigens tevens genieten van het zeeleven en dieren als de Caretta Caretta en dolfijnen in hun natuurlijke habitat zien.
De TerraSubmersa expeditie:
Bij het dorp Koilada aan de Argolische golf bevindt zich de Franchti grot. De grot is zo bijzonder daar deze vrijwel onafgebroken is bewoond: vanaf 38000 jaar voor Chr. (Paleolithicum) tot circa 3000 voor Chr. (vroege Bronstijd). Archeologen hebben in de grot obsidiaan gevonden uit circa 15000 voor chr. Het materiaal bleek afkomstig van het eiland Melos wat aantoont dat de bewoners reeds toen al zeevaarders waren. Overigens is het oudste bewijs van landbouw in Griekenland ook in de Franchti grot aangetroffen en dateert uit circa 7000 voor Chr. De grot kijkt uit over de golf, maar dat is niet altijd zo geweest. Oorspronkelijk lag de grot boven een laagvlakte, maar deze is in de loop der tijden door de stijging van de zeespiegel door het zeewater overspoeld.
Wetenschappers en archeologen veronderstellen dat ergens op een diepte van pakweg 122 meter een bewijs van menselijke bewoning kan worden aangetroffen. Als zij dit vinden dan zou het gaan om de oudste verzonken nederzetting ooit. De expeditie kreeg de naam TerraSubmersa en wordt uitgevoerd met de Turanor Planet Solar: de grootste catamaran ter wereld die vaart op zonne energie. De onderzoekers en archeologen zijn afkomstig van het Zwitserse museum voor archeologie Laténium in Neuchâtel, de Zwitserse school voor archeologie in Griekenland, het Greek Ephorate of Underwater Antiquities en het Hellenic Center for Marine Research.
Archeologen stellen er groot belang in om wrakken van antieke schepen te vinden: het men kan niet alleen meer te weten komen over de manier waarop schepen werden gebouwd, maar het geeft ook inzicht in handelsroutes. Op welke kusten werden er zaken gedaan? Een droomvondst zou een schip uit de Minoïsche tijd (Neoliticum: circa 3500 tot circa 1375 voor Chr.) zijn. Daar is tot op heden weinig over bekend.Een ander hoogtepunt in onderwaterarcheologie zou de vondst van een trireem zijn. Van de antieke oorlogsbodems zijn wel afbeeldingen bekend, zelfs schaalmodellen afkomstig van antieke scheepswerven, een wrak is echter nog nooit gevonden. Voordat u zelf het stoute plan opvat om naar dergelijke wrakken te gaan zoeken: de kans er een te vinden is uitermate klein. De houten wrakken vergaan makkelijk als ze niet worden beschermd door zand...
Voor meer informatie over de Franchthi grot: en.wikipediai/Franchthi_Cave
Voor meer informatie over de zeeslag bij Navarino: beknopte-griekse-geschiedenis-de-twintigste-eeuw
Voor meer informatie over de TerraSubmersa expeditie: www.planetsolar/2014_expeditions
Voor meer informatie over de Minoïsche beschaving: wikipedia/Minoïsche_beschaving
Bronvermelding: bij het samenstellen van deze column werd onder andere gebruik gemaakt van de website GreekReporter.
Op deze column rust copyright: Niets uit deze website mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar worden gemaakt, in enigerlei vorm of wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opname of enige andere manier. Dit is alleen mogelijk na voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur.
